Teoria przywiązania wskazuje, że wczesne doświadczenia z opiekunami prowadzą do wytworzenia się konkretnych wzorców przywiązania, które mogą trwać przez całe życie.
Mary Ainsworth, współpracowniczka John’a Bowlby’ego (ojca teorii przywiązania), przeprowadziła badania, które doprowadziły do zidentyfikowania czterech głównych typów przywiązania w dzieciństwie:
- przywiązanie bezpieczne – dzieci te zwykle czują się pewnie, gdy są w obecności opiekunów. Gdy opiekun opuszcza pomieszczenie, mogą być zaniepokojone, ale szybko się uspokajają po jego powrocie. Takie dzieci wierzą, że są warte miłości i opieki.
- przywiązanie unikające – dzieci te zdają się być niezainteresowane obecnością opiekuna i nie wykazują zbytniego niepokoju, kiedy opiekun ich opuszcza. Wydają się one niezależne, ale w rzeczywistości mogą tłumić swoje uczucia i potrzeby.
- przywiązanie lękowo-ambiwalentne – te dzieci są zwykle bardzo związane z opiekunem i mogą mieć trudności z eksploracją otoczenia, nawet gdy opiekun jest obecny. Reakcja na powrót opiekuna po jego nieobecności może być mieszana: szukają bliskości, ale jednocześnie są złośliwe lub sfrustrowane.
- przywiązanie zdezorganizowane – dzieci te mogą wykazywać sprzeczne zachowania, takie jak podchodzenie do opiekuna, a następnie nagłe wycofywanie się. Taki wzorzec często wiąże się z wcześniejszymi doświadczeniami traumy czy zaniedbania.
Formowanie przywiązania w dzieciństwie i jego wpływ na rozwój psychologiczny
Formowanie się przywiązania w dzieciństwie jest procesem, który wpływa na nasze przyszłe relacje, poczucie własnej wartości i zdolność do radzenia sobie ze stresem. Proces ten zaczyna się od urodzenia i rozwija się przez pierwsze lata życia.
Faza przedprzywiązania (0-2 miesiące): niemowlęta reagują na ludzi w swoim otoczeniu, ale nie wykazują wyraźnego przywiązania do konkretnego opiekuna. Mogą one jednak rozpoznawać matkę poprzez zapach czy głos.
Faza początkowego przywiązania (2-7 miesięcy): niemowlęta zaczynają rozpoznawać i preferować konkretnych opiekunów, zazwyczaj te, które są dla nich najbardziej dostępne i reagujące na ich potrzeby.
Faza wyraźnego przywiązania (7-24 miesiące): dzieci zaczynają wykazywać preferencje dla jednego głównego opiekuna i mogą zaczynać okazywać lęk przed obcymi. W tym czasie zaczynają się pojawiać różne wzorce przywiązania, opisane wcześniej.
Faza względnego przywiązania (2 lata i więcej): dzieci zaczynają rozumieć, że opiekun może wrócić, nawet jeśli go nie widzą, co prowadzi do większej niezależności i zdolności do eksploracji świata.
Każdy z tych etapów wpływa na rozwój psychologiczny. Na przykład, bezpieczne przywiązanie jest powiązane z lepszym rozwojem emocjonalnym, większym poczuciem własnej wartości oraz lepszymi zdolnościami interpersonalnymi w późniejszym życiu.
O oddziaływaniu innych stylów przywiązania opowiemy więcej w kolejnym artykule.
Ważne jest, by zrozumieć, że mimo wczesnych doświadczeń, wzorce przywiązania mogą ulec zmianie w dorosłym życiu.
Terapia, wsparcie społeczne, edukacja na temat przywiązania i zdrowe, wsparciowe relacje mogą pomóc osobom w zrozumieniu swojego przywiązania oraz w kształtowaniu zdrowszych wzorców w przyszłości.
Przejście od przywiązania dziecięcego do dorosłego
Wielu badaczy uważa, że wczesne wzorce stają się „wewnętrznymi modelami roboczymi”, które kształtują nasze oczekiwania i zachowania w relacjach dorosłych.
Chociaż mają one tendencję do utrzymywania się, ludzka psychika jest plastyczna, a przywiązanie może ulec zmianie w odpowiedzi na nowe doświadczenia, terapię czy wsparcie społeczne.
Jako nowe doświadczenia możemy rozumieć pozytywne relacje, takie jak wsparcie partnera lub przyjaźni. Mogą one pomóc osobie w przemodelowaniu swojego wewnętrznego modelu roboczego i rozwinięciu bardziej bezpiecznego stylu przywiązania.
Także psychoterapia, zwłaszcza terapia skoncentrowana na przywiązaniu, może pomóc osobom zrozumieć i przetworzyć ich wczesne doświadczenia, prowadząc do lepszych relacji dorosłych.
Bycie częścią wspierającej społeczności lub grupy wsparcia może również pomóc w przemodelowaniu wzorców przywiązania, szczególnie jeśli dana osoba doświadczyła traumy lub zaniedbania w dzieciństwie.
Ważne jest, by pamiętać, że mimo iż nasze wczesne doświadczenia kształtują nas, nie definiują nas całkowicie. Zawsze istnieje przestrzeń do wzrostu, zmiany i rozwijania zdrowszych wzorców przywiązania.
