Aktywne słuchanie – jak prawidłowo je stosować?
Aktywne słuchanie to więcej niż tylko „bycie obecnym” podczas rozmowy. To umiejętność pełnego koncentrowania się, rozumienia, przetwarzania i reagowania na to, co mówi druga osoba. Oto kilka kroków, które pomogą w prawidłowym stosowaniu aktywnego słuchania nastolatka:
- unikaj przerwania – pozwól nastolatkowi mówić, nie przerywając mu, nawet jeśli nie zgadzasz się z tym, co mówi.
- odbij uczucia – po wysłuchaniu tego, co mówi nastolatek, spróbuj odbić to, co usłyszałeś, mówiąc np.: „Więc czujesz, że…”.
- zadawaj otwarte pytania – zamiast pytań zamkniętych, które można odpowiedzieć „tak” lub „nie”, pytania otwarte zachęcają do głębszej rozmowy. Na przykład zamiast pytać „Miałeś dobry dzień?”, zapytaj „Jak minął ci dzień?”. Po zadaniu otwartego pytania daj nastolatkowi czas na przemyślenie i odpowiedź. Nie naciskaj na szybką odpowiedź.
Empatia jako narzędzie do zrozumienia emocji młodzieży
Kiedy nastolatek jest zrozpaczony lub sfrustrowany, zastosowanie empatii może pomóc w zrozumieniu jego perspektywy. To nie oznacza zawsze zgadzania się z nastolatkiem, ale raczej próby zrozumienia, skąd pochodzą jego uczucia.
Można to zrobić, mówiąc np.: „Rozumiem, że czujesz się teraz przytłoczony, to musi być naprawdę trudne dla ciebie”. Taka postawa może pomóc w zbudowaniu mostu zrozumienia i zaufania między dorosłym a nastolatkiem.
Autentyczność i szczerość w relacji z nastolatkiem
Bycie autentycznym w relacji z nastolatkami oznacza pokazywanie prawdziwego siebie, bez udawania czy prób bycia kimś innym. Nastolatki mają doskonały radar na fałsz i nieszczerość, dlatego ważne jest, aby być autentycznym w interakcjach z nimi. Jeśli czujesz złość, smutek lub frustrację, przyznaj się do tych uczuć i wyjaśnij, skąd się biorą. Jeśli popełnisz błąd w relacji z nastolatkiem, przyznaj się do niego i przeproś. Taka postawa buduje zaufanie i pokazuje nastolatkowi, że jesteś człowiekiem, który popełnia błędy, ale jest także w stanie się do nich przyznać i z nich uczyć.
Praktyczne narzędzia i techniki
Techniki asertywności w rozmowie
Asertywność to zdolność do wyrażania własnych uczuć, myśli i potrzeb w sposób otwarty, uczciwy i szanujący innych. W kontekście komunikacji z nastolatkami techniki asertywności mogą być szczególnie pomocne, ponieważ pozwalają dorosłym jasno komunikować swoje oczekiwania i granice, jednocześnie respektując uczucia i opinie młodzieży. Oto kilka technik:
- formułowanie zdań typu „Ja czuję…” – zamiast oskarżać nastolatka (np. „Zawsze robisz bałagan!”), wyrażaj własne uczucia i potrzeby, mówiąc „Czuję się przytłoczony, kiedy pokój nie jest sprzątany”.
- aktywne słuchanie – upewnij się, że naprawdę słuchasz tego, co mówi nastolatek, zamiast tylko czekać na swoją kolej do mówienia.
- ustalanie granic – bądź jasny co do tego, czego oczekujesz od nastolatka, ale rób to w sposób szanujący.
Spędzanie wspólnego czasu w niestandardowych sytuacjach
Spędzanie czasu z nastolatkami w niestandardowych sytuacjach, takich jak wspólne wycieczki, gotowanie czy projekty domowe, może otworzyć drzwi do głębszej komunikacji i zrozumienia. Oto dlaczego:
- zmiana otoczenia – nowe środowisko może pomóc złamać rutynę i otworzyć się na nowe tematy rozmów.
- wspólne doświadczenia – działanie razem nad czymś nowym lub wyzwaniem może pomóc w zrozumieniu siebie nawzajem i wzmocnieniu więzi.
- szansa na naukę – niestandardowe sytuacje mogą być świetną okazją do nauczania życiowych umiejętności, takich jak gotowanie, planowanie czy rozwiązywanie problemów.
Jak radzić sobie z kryzysami?
Znaczenie ustanawiania granic i konsekwencji
Granice są kluczowym elementem wychowawczym w procesie rozwoju każdego młodego człowieka. Ustalanie i konsekwentne egzekwowanie granic pomaga nastolatkom rozumieć, co jest akceptowalne, a co nie.
Zanim ustalisz granice, zrozum, czemu one służą. Komunikuj je jasno i konkretnie, wyjaśniając powody ich wprowadzenia. Jeśli granice zostaną przekroczone, konsekwencje powinny być spójne. Oznacza to, że jeśli za pewne zachowanie nastolatek otrzymał karę raz, powinien otrzymać ją za każdym kolejnym razem, kiedy to zachowanie się powtórzy.
Ważne jest jednak, że granice powinny zmieniać się w miarę dojrzewania nastolatka. Kluczowe jest, aby były one elastyczne i dostosowywane do zmieniających się potrzeb i sytuacji.
Jak reagować na emocjonalne wybuchy i zachowania ryzykowne?
Emocjonalne wybuchy i zachowania ryzykowne są częstymi elementami okresu dojrzewania. Bardzo ważna jest odpowiednia reakcja, która będzie chronić nastolatka i wspierać jego rozwój.
Pozostań spokojny. Twoja zdolność do zachowania spokoju w trudnych sytuacjach może wpłynąć na sposób reakcji nastolatka. Oddychaj głęboko i unikaj podnoszenia głosu.
Zamiast od razu oceniać czy krytykować, pozwól nastolatkowi wyrazić swoje uczucia i słuchaj uważnie. Może to pomóc w zrozumieniu przyczyn jego zachowania. Jednak jeśli nastolatek podejmuje ryzykowne działania, wspólnie przemyślcie alternatywne, bezpieczniejsze działania, które mógłby podjąć w przyszłości.
Pamiętaj, że rodzice nie zawsze są w stanie samodzielnie poradzić sobie z trudnościami nastolatka. W niektórych sytuacjach konieczne może być skorzystanie z pomocy profesjonalistów.
Jeśli pojawiają się niepokojące zmiany w zachowaniu, samookaleczanie, wycofanie się z życia społecznego, mogą one wskazywać na potrzebę wsparcia specjalistycznego. Jeśli problem dotyczy także zachowania w szkole, warto nawiązać współpracę z nauczycielami czy pedagogiem szkolnym, by razem szukać rozwiązań.
