Nałóg a uzależnienie – różnica
Różnica między nałogiem a uzależnieniem tkwi w ich definicji.
O nałogu można powiedzieć w kontekście złego nawyku, który pojawia się z powodów psychologiczno-emocjonalnych. Może to być palenie papierosów w stresowych sytuacjach. Co ważne, kontrola nad sięganiem po papierosy będzie w znacznym stopniu zachowana, mimo że wciąż może sprawiać trudności. W przypadku rezygnacji z substancji lub zachowania nie pojawiają się fizyczne objawy odstawienia.
Uzależnienie z kolei oznacza fizjologiczną zależność od substancji lub danego zachowania, pomimo negatywnych konsekwencji. Na przykładzie alkoholu będzie to upośledzenie zdolności do kontroli picia. Choć początkowo pojawia się postanowienie „wypiję tylko dwa piwa”, osoba nie jest zdolna do poprzestania na dwóch. Przy próbach rezygnacji z substancji lub zachowania pojawiają się objawy odstawienia, które często prowadzą do powrotu do uzależnienia.
Jak twierdzi specjalista terapii uzależnień A. Garbowska, najpierw jest nałóg, a z czasem rodzi się uzależnienie. Gdy dochodzi do utraty kontroli nad używaniem substancji lub zachowaniem, konieczna jest konsultacja ze specjalistą terapii uzależnień.
Od czego można się uzależnić?
Uzależnić się można niemal od wszystkiego. Niektóre substancje to:
- nikotyna;
- alkohol;
- leki uspokajające i barbiturany;
- opioidy (heroina, morfina, fentanyl);
- psychostymulanty (amfetamina, metamfetamina);
- kokaina;
- marihuana i haszysz;
- halucynogeny DMT;
- psychodeliki (LSD);
- środki lotne (kleje, rozpuszczalniki);
- leki przeciwbólowe dostępne bez recepty;
- kofeina oraz substancje o podobnym działaniu.
Można wyróżnić także uzależnienia behawioralne, jak na przykład:
- patologiczny hazard;
- seksoholizm;
- zakupoholizm;
- uzależnienie od ćwiczeń fizycznych;
- nałogowe oglądanie pornografii;
- uzależnienie od komputera/sieci internetowej;
- pracoholizm;
- patologiczne zaburzenia jedzenia;
- uzależnienie od gier komputerowych.
Jak powstaje uzależnienie?
Psychologia w procesie powstawania i utrzymywania się uzależnień wyróżnia trzy mechanizmy, które powodują zaburzenia w myśleniu i zachowaniu osoby uzależnionej. Należą do nich:
- mechanizm nałogowego regulowania uczuć – odpowiada za pragnienie sięgnięcia po używkę lub wykonania danej czynności w celu wywołania konkretnych stanów emocjonalnych. Dla osoby uzależnionej jest to sposób na „radzenie sobie” z negatywnymi emocjami lub stresem;
- mechanizm iluzji i zaprzeczenia – polega na racjonalizowaniu, minimalizowaniu i bagatelizowaniu problemu przez osobę uzależnioną. Często dochodzi do zaprzeczenia nałogowi i obwiniania innych za jego powstanie;
- mechanizm rozdwojonego i rozproszonego „ja” – mechanizm ten dotyczy osób, które zażywają substancje wpływające na ich poczucie własnej wartości. Osoba pod wpływem czuje się wartościowa, odważna, dostrzega własne zalety. Gdy nie spożywa substancji, doświadcza stanów depresyjnych. Czuje, że traci kontrolę nad własnym życiem.
Za sprawą powyższych mechanizmów każdorazowe zażywanie substancji lub dokonywanie czynności staje się dla chorego przymusem, a nie wyborem. Nałóg przejmuje całkowitą kontrolę nad życiem osoby uzależnionej. Zapanowanie nad nim jest możliwe jedynie z pomocą specjalisty terapii uzależnień.
