Rozpoznanie uzależnienia
Uzależnienie występuje, gdy spożywanie substancji lub wykonywanie pewnych zachowań staje się priorytetem i prowadzi do negatywnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego i psychicznego, życia rodzinnego, społecznego czy zawodowego. Cechy uzależnień według WHO to:
- silna potrzeba lub przymus spożywania substancji / wykonywania czynności;
- utrata kontroli nad spożywaniem substancji / wykonywaniem czynności, która objawia się niezdolnością do zaprzestania lub ograniczenia spożycia / konkretnych zachowań mimo negatywnych konsekwencji;
- wytworzenie tolerancji (potrzeba zwiększania dawki / intensywności wykonywania czynności, aby osiągnąć dotychczasowy efekt);
- występowanie objawów odstawiennych, które pojawiają się po zaprzestaniu lub znacznym zmniejszeniu spożycia substancji / wykonywania czynności;
- kontynuowanie używania substancji lub wykonywania czynności pomimo świadomości negatywnych konsekwencji dla zdrowia, życia społecznego czy zawodowego.
Objawy odstawienia
Zespół odstawienny, inaczej abstynencyjny, pojawia się, gdy osoba ogranicza lub rezygnuje z substancji/zachowania, a także kiedy dostęp do niej jest utrudniony. Jest to zespół objawów fizycznych i psychicznych, które w niektórych przypadkach mogą prowadzić do zagrożenia życia. Objawy różnią się w zależności od przyjmowanej substancji.
Alkoholowy zespół odstawienny
Alkoholowy zespół odstawienny to specyficzny rodzaj zespołu abstynencyjnego, który pojawia się u osób uzależnionych od alkoholu po nagłym zaprzestaniu lub znacznym ograniczaniu jego spożycia. Objawy tego zespołu mogą być bardzo niebezpieczne, co sprawia, że wymagają one natychmiastowej interwencji medycznej.
Wśród najczęstszych objawów alkoholowego zespołu odstawiennego znajdują się:
- drżenie rąk,
- lęki,
- niepokój i drażliwość,
- zaburzenia snu,
- nadmierne pocenie się,
- halucynacje,
- drgawki,
- majaczenie alkoholowe.
Narkotykowy zespół odstawienny
Objawy tego zespołu mogą być zróżnicowane i zależą od rodzaju narkotyku, długości i intensywności uzależnienia oraz indywidualnych cech organizmu osoby uzależnionej. Mogą one obejmować:
- lęki,
- drażliwość,
- depresję,
- zaburzenia snu,
- bóle mięśniowe,
- nudności,
- poty,
- intensywne pragnienie zażywania narkotyku,
- drgawki,
- halucynacje
- stany psychotyczne.
Zespół odstawienia po lekach
Objawy są wynikiem fizycznego i psychicznego dostosowania organizmu do regularnego spożywania danego leku i reakcji na jego brak. Symptomy są różnorodne i zależą od rodzaju leków, długości ich stosowania oraz indywidualnych cech organizmu.
Mogą to być objawy, takie jak:
- lęki,
- drażliwość,
- zaburzenia snu,
- bóle głowy,
- nudności,
- poty,
- drżenie rąk.
W przypadku niektórych leków, zwłaszcza tych wpływających na układ nerwowy (zwłaszcza leków psychotropowych), objawy te są bardziej nasilone i wymagają specjalistycznego leczenia.
Leczenie uzależnień
Proces dochodzenia do zdrowia może być różny w zależności od przyjmowanej substancji bądź wykonywanej czynności. Można wyróżnić następujące metody:
- Terapia indywidualna – pomaga w zrozumieniu swojego uzależnienia, identyfikacji wyzwalaczy oraz nauce radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.
- Terapia grupowa – uczy rozumienia swojego uzależnienia oraz funkcjonowania w grupie.
- Grupa wsparcia – na przykład Anonimowi Alkoholicy, Anonimowi Narkomani czy Grupy Wsparcia dla Osób z Uzależnieniem od Hazardu. Grupy takie mogą pełnić funkcję wspierającą po zakończonym leczeniu specjalistycznym.
- Terapia rodziny i par – często uzależnienie staje się problemem całej rodziny (z powodu zachowań uzależnionego, długów itp.). Ten rodzaj terapii ma na celu zaangażowanie systemu rodzinnego lub partnera w proces leczenia, ale także uwzględnienie ich trudności.
- Oddział dzienny lub zamknięty leczenia uzależnień – łączy w sobie większość powyższych metod. Zapewnia odpowiednie środowisko do rozpoczęcia długoterminowego leczenia. Pogłębiona psychoterapia, która jest wówczas prowadzona, ułatwia wytrwanie w abstynencji.
