Czym jest genogram?
Genogram to graficzne przedstawienie relacji rodzinnych i historii co najmniej trzech pokoleń. W przeciwieństwie do tradycyjnego drzewa genealogicznego, genogram uwzględnia nie tylko więzy biologiczne, ale też wiele innych elementów:
- jakość relacji (np. bliskość, wrogość, zależność emocjonalna),
- ważne wydarzenia życiowe (np. śmierci, rozwody, emigracje, utraty),
- schematy zachowań i przekonań przekazywanych z pokolenia na pokolenie,
- wzorce komunikacyjne, role w rodzinie,
- oraz historię chorób psychicznych i somatycznych, które mogą mieć komponent psychologiczny lub dziedziczny.
Za pomocą symboli (np. linii, strzałek, kolorów) terapeuta i klient tworzą mapę rodziny, pokazującą m.in. rozwody, konflikty, choroby, traumy czy nawet nieobecność emocjonalną któregoś z członków rodziny.
Genogram to nie tylko techniczne narzędzie – to punkt wyjścia do refleksji, zrozumienia i transformacji. W wielu przypadkach staje się pierwszym krokiem w procesie psychicznego „rozplątywania węzłów”, które uniemożliwiały klientowi pełniejsze życie.
Kiedy stosuje się genogram?
Genogram stosuje się w psychoterapii indywidualnej, rodzinnej i systemowej, szczególnie gdy:
- klient doświadcza powtarzających się trudności w relacjach,
- występują problemy emocjonalne lub psychiczne o podłożu rodzinnym (np. depresja, uzależnienia, lęki),
- terapeuta podejrzewa dziedziczenie wzorców rodzinnych (np. „zawsze muszę być silny”, „emocje są słabością”),
- klient nie rozumie, skąd wynikają jego automatyczne reakcje lub przekonania,
- potrzebne jest pogłębienie pracy nad tożsamością i historią rodzinną.
Co można odkryć dzięki genogramowi?
Praca z genogramem pozwala klientowi zobaczyć szerszy kontekst swojej sytuacji życiowej. Pomaga odkryć:
- ukryte lojalności rodzinne (np. „żyję tak, jak moja matka, choć tego nie chcę”),
- powtarzające się schematy (np. samotność kobiet w kolejnych pokoleniach),
- nieprzeżyte żałoby czy traumy, które nadal mają wpływ na kolejne osoby w rodzinie,
- brakujące ogniwa (np. zaginionych członków rodziny lub tematy tabu, które rzutują na obecną sytuację).
To narzędzie nie służy do obwiniania rodziny, lecz do lepszego zrozumienia własnych emocji, decyzji i relacji. Wgląd w dynamikę rodzinną często staje się punktem zwrotnym w procesie terapeutycznym.
Czy każdy terapeuta korzysta z genogramu?
Nie wszyscy terapeuci pracują z genogramem, ale jest on szczególnie popularny w terapii systemowej, terapii rodzinnej, a także u psychoterapeutów inspirujących się podejściem transgeneracyjnym. Niektóre szkoły psychoterapii – jak terapia Bowena czy psychogenealogia – traktują genogram jako kluczowy element diagnozy i pracy terapeutycznej.
