Czym jest autoagresja?
Autoagresja, zwana również samookaleczeniem, to świadome zadawanie sobie obrażeń bez intencji popełnienia samobójstwa. Najczęściej obejmuje to przecięcia skóry, oparzenia, bicie się, drapanie lub inne formy uszkadzania ciała. Z punktu widzenia psychologii, takie zachowanie to objaw bólu emocjonalnego – sygnał, że potrzeba wsparcia, nie chęć śmierci.
Samookaleczanie (self‑harm) to poważny objaw cierpienia – nie zachowanie „dla uwagi”. Osoby, zwłaszcza młode, często sięgają po autoagresję, by ukoić wewnętrzny ból, poczuć ulgę lub odzyskać kontrolę.
Rodzaje samookaleczania
- Niezwykle zróżnicowane, oto najczęściej występujące formy:
- Cięcie ostrymi narzędziami
- Przypalanie się i oparzenia (w tym chemiczne)
- Bicie się i uderzanie głową
- Drapanie, wydrapywanie, gryzienie, zdzieranie skóry
- Inne działania – np. sabotaż zdrowia poprzez głodzenie się lub odmawianie leczenia
Dlaczego osoba się samookalecza?
Autoagresja może mieć wiele przyczyn, które często nakładają się na siebie. Jedną z najczęstszych motywacji jest regulacja emocji – samookaleczenie działa wtedy jak „zawór bezpieczeństwa”, odprowadzając napięcie, lęk lub pustkę. Osoba może także odczuwać chwilowe poczucie kontroli w sytuacji, gdy wszystko inne wydaje się wymykać spod panowania. Czasami to również forma samoukarania, wyraz złości skierowanej na siebie, spowodowanej poczuciem winy lub niską samooceną.
U niektórych osób autoagresja pozwala przerwać stan emocjonalnego odrętwienia – daje możliwość „poczucia czegokolwiek”. Zdarza się też, że samookaleczanie ma charakter komunikacyjny – jest niewerbalnym wołaniem o pomoc, gdy brakuje słów, by wyrazić cierpienie.
Nierzadko zachowanie to współwystępuje z innymi problemami psychicznymi, takimi jak depresja, PTSD, zaburzenia osobowości typu borderline czy zaburzenia odżywiania. Warto podkreślić, że samookaleczanie nie jest „modą” ani próbą manipulacji, lecz wyrazem rzeczywistego cierpienia.
Jak postępować, gdy ktoś się samookalecza?
Reakcja z empatią i wsparciem
Powiedz: „Martwię się o Ciebie. Chcę zrozumieć, co się dzieje.” Daj przestrzeń do wyrażenia emocji – słuchaj bez oceniania.
Unikaj moralizowania
Komentarze rodzaju „ogarnij się”, „robisz to dla uwagi” pogarszają poczucie winy i izolacji.
Proponuj profesjonalne wsparcie
Zachęcaj do wizyty u psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry.
Jeśli są trudności z dostępem, warto zgłosić się do pedagoga lub psychologa szkolnego, który posiada procedury i obowiązki postępowania w takiej sytuacji. Pomocy można szukać także poprzez linie wsparcia.
Zadbaj o bezpieczeństwo
Jeśli istnieje ryzyko ciężkich obrażeń – wezwij pomoc medyczną od razu. Przy uszkodzeniach wymagających pomocy (np. głębokie rany, nieustający krwotok), konieczna jest interwencja medyczna.
Nie ignoruj – bądź konsekwentny
Milczenie może być odczytane jako brak zainteresowania. Osoba, która mówi o samookaleczaniu, często potrzebuje usłyszeć: „Zależy mi na Tobie”.
📞 Niektóre bezpłatne linie wsparcia w Polsce:
116 111 – Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży
800 70 2222 – Centrum Wsparcia dla Osób w Kryzysie Psychicznym
22 635 09 54 – Telefon Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym
