Czym są usługi pseudopsychologiczne?
Usługi pseudopsychologiczne to działania pod pozorem wsparcia psychicznego, które nie mają potwierdzenia naukowego lub są prowadzone przez osoby bez odpowiednich kompetencji i etyki zawodowej. Mogą przyjmować formę:
- aplikacji mobilnych do samopomocy, bez klinicznego testowania i ekspertów w zespole;
- nieregulowanych form terapii prowadzonej przez osoby bez licencji, certyfikatu czy nadzoru;
- webinarów, coachingu lub form duchowo-mistycznych pod nazwą „psychoterapia”, bez standardów etycznych.
Rodzaje usług pseudopsychologicznych
Aplikacje samopomocowe
Na rynku dostępnych jest wiele aplikacji antystresowych czy relaksacyjnych. Same w sobie nie są one szkodliwe, a wręcz udostępniają techniki w przystępnej formie, która może motywować do utrzymywania zdrowych nawyków.
Niestety aplikacje tego typu mogą także narażać użytkowników na wycieki wrażliwych danych. Zdarza się, że po okresie korzystania z aplikacji, osoba nie odczuwa realnej poprawy samopoczucia. Niektóre programy wymagają wykupienia subskrypcji, której cena jest nieadekwatna do oferowanego wsparcia.
Należy pamiętać, że aplikacja nie zastąpi procesu terapeutycznego czy wizyty u psychiatry. Wskazane jest, aby traktować tego typu narzędzia jako ewentualną pomoc w już rozpoczętej psychoterapii.
Terapia prowadzona przez niezweryfikowane osoby
Osoby bez formalnych kwalifikacji – np. po kursach weekendowych, które nie nadają odpowiednich uprawnień – mogą niszczyć relację terapeutyczną, stosować manipulacje, narzucać grupy terapeutyczne, praktykować nienaukowe techniki, a nawet pogarszać stan pacjenta.
Pamiętaj, że zawsze masz prawo zapytać terapeutę o jego kwalifikacje.
Terapie pseudonaukowe i nieetyczne praktyki
Niektóre metody często nie spełniają żadnych standardów – zdarza się, że terapeuci przekraczają granice i nadużywają zaufania. Do takich praktyk mogą należeć na przykład:
- ustawienia hellingerowskie – nie ma dowodów naukowych na ich skuteczność, silne emocje mogą prowadzić do pogorszenia stanu psychicznego, terapeuci często nie posiadają przygotowania klinicznego, wzbudzane są fałszywe przekonania o „dziedziczonych winach” i „niewidzialnych więzach”, które mogą wywoływać poczucie winy, lęku lub nieufność wobec bliskich;
- totalna biologia – brak dowodów klinicznych na jej skuteczność, skupia się na obarczaniu winą za chorobę samego pacjenta, może prowadzić do rezygnacji z leczenia ratującego życie;
- terapie energetyczne – brak jakichkolwiek dowodów naukowych na istnienie mierzalnej energii „życiowej”, praktycy często zniechęcają do leczenia psychiatrycznego, mogą pogłębiać urojenia u osób z zaburzeniami psychotycznymi.
Zagrożenia ze strony pseudopsychologicznych praktyk
- Pogorszenie stanu psychicznego – niewłaściwe interwencje mogą nasilić lęki, depresję czy poczucie winy.
- Manipulacja i uzależnienie – stosowanie technik emocjonalnego szantażu, narzucanie grup, presja finansowa, izolacja od bliskich.
- Naruszenie prywatności – aplikacje zbierające wrażliwe dane, brak transparentności polityki danych.
- Brak standardów etycznych i nadzoru – tzw. terapeuci bez licencji mogą prowadzić praktykę bez superwizji i sumiennego rozwoju.
- Zawiedzione oczekiwania i fałszywy obraz psychoterapii – pacjent zbytnio uzależnia się od terapeuty, a „leczenie” sprowadza się do powierzchownego poczucia wsparcia.
Jak weryfikować kompetencje specjalistów?
- Sprawdź wykształcenie i certyfikaty – psychoterapeuta powinien posiadać tytuł zawodowy lekarza lub magistra (najczęściej psychologii, medycyny, pielęgniarstwa, pedagogiki) i ukończyć bądź być w trakcie szkolenia w wybranej szkole psychoterapii. Wielu terapeutów uzyskuje wpis na listę jednego z kilku towarzystw, który zwiększa ich wiarygodność (PTTPB, PTP, PTPiP).
- Unikaj tanich „fantastycznych” kursów i obietnic – jeśli ktoś obiecuje szybkie leczenie, spektakularne efekty, grupy tylko szybkim przejściem są to sygnały ostrzegawcze. Fachowcy przestrzegają, że pozytywne efekty wymagają czasu, a dobre praktyki opierają się na etyce i rozsądku.
- Zapytaj o superwizję i rozwój zawodowy – zgodnie z kodeksami etycznymi terapeuta powinien regularnie korzystać z superwizji i kontynuować kształcenie.
- Sprawdź praktykę i metody – zawarcie kontraktu terapeutycznego jasno określa zasady relacji terapeutycznej, prawa i obowiązki.
- Podejrzyj opinie i doświadczenia innych – przeszukiwanie internetowych forów, opinii pacjentów pozwala odkryć sygnały świadczące o trudnych doświadczeniach.
Obecnie wciąż prowadzone są prace nad ustawą o zawodzie psychologa i psychoterapeuty. Najważniejsze założenia i zdarzenia dotyczące tych ustaw można śledzić na stronie gov.pl oraz Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Psychologów.